A eutrofización dos encoros. Problema a resolver

 

Un tema que nos afecta claramente

 e nos preocupa   (S. Lorenzo- 2023)

 

 

Así póñense os encoros cando se eutrofizan. Veleno para nós,  a fauna e a flora.

 

Aconsello ver  este video:

 A eutrofización en xeral

Está en castelán e dura 6,5 minutos.

 

 

Despois de ver este video xa sabemos máis ou menos de que vai este tema. Vexamos algúns datos máis,  xa relativos a Galicia e os nosos ríos e encoros.

Eutrofización

Técnicamente:

En ecoloxía o termo eutrofización designa o enriquecemento de nutrientes dun ecosistema acuático. Eutrófico é aquel ecosistema ou ambiente caracterizado por unha abundancia anormalmente alta de nutrientes (procedentes das actividades humanas).

Familiarmente:

A eutrofización é un exceso de "merda", augas fecais das nosas casas, augas de granxas que levan de todo, augas de regadíos envelenada ou choiva ácida; en definitiva un exceso de nutrientes que ó que fai é unha transformación mortal, matando as algas e demais que son vitais e creando outras que son nefastas; ou sexa creando toxinas dañinas para todos.

Causas da eutrofización

Un río, un lago ou un encoro sofre eutrofización cando as súas augas enriquécense en nutrientes. Podería parecer a primeira vista que é bo que as augas estean ben cheas de nutrientes, porque así os seres vivos poderían vivir máis facilmente. Pero a situación non é tan sinxela. O problema é que se hai un exceso de nutrientes, as plantas e outros organismos medran abundantemente. Máis tarde, cando morren, podrecen e enchen a auga de malos cheiros e de aspecto nauseabundo, reducindo drasticamente a súa calidade. Naturalmente, como todo nesta vida,  proliferan outros seres que se adaptan a esta situación.
O proceso de putrefacción consome unha gran cantidade de osíxeno disolto e a auga xa non é apta para a maioría dos seres vivos. O resultado final é un ecosistema case destruído.

Moitos ríos de Galicia están,  en determinadas épocas do ano,  eutrofizados, tamén algúns que levan algo de corrente, teño visto nestes últimos anos ríos eutrofizados a trozos: o río Arnoia por riba de Allariz, o río Avia en moitos lugares, o río Támega en Verín, etc.

 

Río Arnoia en Baños de Molgas, por poñer un exemplo.

 

 

Ríos con encoros e totalmente eutrofizados, poño fotografías: o río Umia na presa de Baxe en Caldas de Reis,  o río Limia no encoro das Conchas,  o río Mao en Vilasouto (O Incio-Lugo), o río Loña en Cachamuiña e Castadón en  Ourense, e podería seguir...

Ver fotografías de cada caso.

 

 

Exemplos de eutrofización en encoros e ríos de Galicia:

 

Encoro de  A Baxe, encoro do Umia. Caldas de Reis. Pontevedra:

 

Eutrofización no río Umia en Caldas de Reis

De aquí cóllese a auga para o Salnés.

 

Un auténtico desastre esta presa que soio se fixo para producción eléctrica e que estropeu o río Umia por completo.

Aquí a Xunta intentou de todo pero ano si e ano tamén eutrofízase. Leva gastado moito miles de euros e esto non está resolto.

 

O aspecto deste encoro é lamentable aparte de tóxico e peligroso.

Un desastre auténtico. Aparte é unha presa ou encoro que produce,  cando chove un pouco forte,  inundacións temibles en Caldas de Reis. Calquera día pode ser terrible, sobre todo nestos últimos anos que chegan ríos atmosféricos que descargan as veces en poucas horas por riba dos 100 l/m2.

Conozo moi ben este tema e non vou poñer máis datos, o que queira ampliar ten toda a historia nunha páxina da que precisamente son autor, por eso sei algo do que pasou e do que está a pasar en Caldas de Reis. Este é o link.

Que pena de río marabilloso e que forma de matalo totalmente...

As fotografías son de Jesús Rodriguez, un amigo ó que lle mando un abrazo.

 

 

Encoro de As Conchas.  Río Limia. Ourense:

 

 

Outro caso sangrante é o río Limia, o encoro das Conchas en Ourense, un encoro que se eutrofiza todos os anos, este último o 2022 cheiraba fatal a altura da presa. Leván gastado millóns de euros e non logran atallar esta eutrofización. Unha mágoa total. A Limia verte moita auga en malas condicións, ten moita granxa e puca depuración  e este é o resultado. Todos os anos dicen que ó solucionan pero non hai forma, eu creo que no estudian ben o tema, hai estudos a nivel mundial feitos xa e moi bons, despois escribirei algo sobre esos  sistemas...

Descoñezo ao autor destas fotografías.

Algún dirá que exasero ou meto noticias falsas, no é o meu caso ó 13/10/2013, podedes ver a prensa local La Región,  Europa deu para resolver este desastre 1.114.631 € podedes ver a noticia e a plana maior da política da provincia, Confederación Hidrográfica Miño-Sil e demais,  no lugar e con fotografías presumindo de que o problema quedaría resolto. Nin quedou resolto nin sabemos nada dese diñeiro, que por certo deu Europa, ou sexa demos todos...País...Este diñeiro non foi o único que levou a Limia para resolver esto.

 

Unha mágoa xa que a zona é marabillosa e seino moi ben xa que o río Limia foi o meu río en tempos. Entre todo ó que botan dende Xinzo e o encoro de Lindoso que foi outra aberración, pero ollo que é portugués e todos sabemos a súa historia de Franco e Salazar e o roubo que foi para unha zona marabillosa e que hoxe languidece por no decir outra cousa,  acabaron co río. O malo é que todos os anos hai diñeiro a tope para solucionar o problema pero ollo...que pagamos todos no Limia.

 

Río Limia. Encoro das Conchas. Acabaron con todo,  tiña o mellor "peixe" da provincia, o río unha boa troita e cantidade. Hoxe está defenestrado, meteron unha mini-central en Ponte Linares e inda pòr riba a contaminación que chega da Limia... Por debaixo do encoro da Conchas había  unha boa troita e barbos enormes, hoxe nada de nada, seguramente carpas panzurronas.... Hoxe a morte.

 

 

 

Encoro de Vilasouto. Río Mao. O Incio. Lugo:

 

 

Vilasouto (O Incio-Lugo). Río Mao. Fotografía do comenzo de eutrofización neste lugar. Este río está a pedir un saneamento case dende a cabeceira, xa que se eutrofiza con bastante rapidez en determinados anos.

Logo falamos das posibles solucións, pero xa adelanto que si non hai saneamento no seu canle, nos pobos que botan todo o río, si non se fan depuradoras, si soio se actua con pozos negros, non hai nada que facer; cada vez será peor. Dependendo do ano tendrá unha eutrofización ou non.

Esta fotografía é miña. Nesta zona exactamente saen as aguas fecais "depuradas"? de Vilasouto. Eu soio vexo pozos negros... Como en tódolos lugares os rexidores do Concello  teñen que poñerse as pilas e xunto coa Confederación Hidrográfica Mino-Sil e a Deputación dotar os pueblos dun alcantarillado en condicións, algúns non teñen nada, como Calvos; logo depuradoras de verdade e así pode facerse algo...O demais son paos de cego, e sabedes por que digo esto. Europa seguro que da cartos para facer estas cousas que son o futuro da zona; unha zona con posibilidades sempre que se resolvan estos problemas.

Este encoro daba de beber a Calvos, Vilasouto, Laiosa e Bóveda entre outros lugares. Hoxe por sorte, agradecer os que fixeron e decidiron as obras de traida de auga distinta,  Calvos e Vilasouto temos boa auga,  tamén a pagamos, pero esto  do pago  é outro tema.

A zona é marabillosa pero este é o gran problema que hai que resolver.

Vilasouto. Río Mao. Xa vedes como está a orela do encoro e así todo ó redor. Si a eutrofización e forte toma a cor de abaixo.

 

Estas fotos e a seguinte son aéreas e foron sacadas o mismo día. Esta fotografía, sobre todo,  é  moi curiosa e para pensar un pouco: a tona da auga estaba verde, como se pode ver nesta e na seguinte, pero a auga que sae por debaixo da presa de Vilasouto sae vermella. Para mín está claro o que quere decir. Os "entendidos" decian aqueles días que non había problemas para beber a auga que o problema estaba na tona ou na superficie; xa que a auga para beber tomáse por debaixo...

Descoñezo ao autor da fotografía.

Esta fotografía aparece coa de arriba, é do mismo día. Descoñezo ao autor.

 

As tres últimas fotos están tomadas deste link:

 Río Mao de color verde en Vilasouto (lavozdegalicia.es)

 

Esta é a fotografía sacada dente a estrada que vai a Eirexalva. Enfrente Vilasouto. Todo o encoro estaba cor vermello como esta fotografía. Non sei de quén é a fotografía.

Ver un video de José Camilo López Pérez, no que se ve perfectamente como estaba o encoro con esta eutrofización.

 A cor vermella débese ao pigmento chamado a ficoeritrina.

O encoro estaba totalmente eutrofizado ese día o 22/04/2013, o mismo que dous anos antes no 2011. Descoñezo ao autor da fotografía, que aparecía nunha queixa do Concello de Bóveda. Por esas datas foi cortada a auga os pueblos de Calvos e Vilasouto, que por certo tiñan a auga gratis. O final están a pagar a auga da traida actual nesto 2023.

 

Outras veces como este ano 2022 todo o redor presentaba unha espumilla moi especial...ver as seguintes fotografías de principio de agosto.

Pero nun mes volveu a eutrofizarse.

Creo que está a vista a espumilla, e así todo o encoro. Agosto a principios.  Ano 2022.

Eu non o vexo normal. Unha espumilla en toda a auga. Ano 2022. Foto miña.

Pensei que non pasara de esto pero o 30/08/2022 o encoro estaba totalmente eutrofizado e cunha cor vermella e con problemas no río e nas augas, ver as fotografías:

Fotografía do 29/08/2022 na saída da presa, cor vermella típico. Logo río abaixo houbo problemas que se intentaron mitigar con redes pero as augas chegaron ata o río Cabe, Descoñezo ao autor destas dúas fotografías que están sacadas do Voz de Galicia do día 30/08/2022, artigo onde a xente vese que está moi preocupada xa que cada pouco eutrofízase. No artigo xa se fala de que a nivel do chan dase a eutrofización, cousa que estaba clarísima dende o primeiro día; basta con saber como é o proceso... Ver este link.

Así iba o río Mao ese día 29/08/2022, un auténtico desastre.

Ata aquí as fotografías de Vilasouto.

 

Repito este problema hai que resolvelo; eso leva consigo os alcantarillados dos pueblos que están metendo porquería as augas e  ao río Mao e por suposto depuradoras competentes que as hai, non pozos negros como meteron neste caso xusto enfrente desta fotografía.

Noutros lugares, falo hoxe en marzo de 2023,  están resolvendo este problema con toda a prioridade, acuden ao Concellos, a CHMS, a Deputación   a  U.E. a quén poida resolvelo. Ver por exemplo o Concello de Ramirás en Ourense e todos os pueblos dese concello,  que botan as súas augas ao río Arnoia, póñense de acuerdo para resolver no futuro o problema; con alcantarillados e depuradoras, que menos; eso é prioritario.

 

 

 

Encoro de Cachamuiña. Río Loña.  A Derrasa. Ourense:

 

Cachamuiña Ourense. Río Loña De aquí tomámase a auga en tempos. Hoxe tómase a auga para Ourense do río Miño a altura da desembocadura do río Loña, por debaixo do encoro de Velle.

Este é un río pequeno pero chega moita porquería dende todos os lados, está na Derrasa, pero colle moitos pueblos e inda por riba a Cárcere de Ourense. O encoro que está por baixo tamén se eutrofiza as veces.

 

Cachamuiña. Río Limia. Ourense.

 

 

 

Basicamente que é ó que pasa?

 

Así empeza...

Así remata. A cor depende das toxinas,

poden pasar de 70 distintas...

Por baixo unha auga vermella,

por riba auga verde...está claro?...

 

A vexetación, os vertidos e as choivas acumulan materia orgánica   e xunto as altas temperaturas  fan  posible unha floración explosiva, vaise creando unha espuma, aparece en algunhas fotografías; que aparezca en tanta cantidad significa que ese agua recibe fosfatos e nitratos a nivel más elevado do que podría tolerarse e eso chega dende algún lugar. O máis probable é que proceda de augas fecais, vertidos ganadeiros,  vertidos agrícolas ou incluso deterxentes,  que se van acumulando pouco a pouco e o final hai unha  foto-oxidación das células das capas superiores, que se deshidratan formando unha capa  dura por riba da superficie, capa dura que impide o paso da luz e o máis importante, non deixa pasar o osixeno, en casos de varios milímetros de profundidade. Eso leva a morte a todo o que hai por debaixo e a proliferar outros seres vivos, sempre pasa na vida, que producen as cianobacterias, concretamente algunhas, son moitas e distintas, a  Oscillatoria rubescens,  en Vilasouto, que poden producir toxinas, concretamente a hepatotoxinas; como as microcistinas, Microcystis aeruginosa  en As Conchas e Caldas que produce a toxina Microcystina  e outras moitas toxinas, que son liberadas polas células moribundas... O final rematan coa vida do que había, do natural e crean outro mundo...

 

 

Son peligrosas estas cianobacterías?:

Opinión do científico  Fernando Cobo: "...Microcystis es la cianobacteria mas abundante en A Baxe, pero no es la única. Todas pueden producir deferentes toxinas aunque la de más fácil detección y análisis en la microcistina LR. Se pueden considerar tres principales vías de exposición a las cianotoxinas: por vía oral principalmente por consumo de agua contaminada con células de cianobacterias tóxicas, con dosis elevadas puede provocar intoxicaciones agudas, caracterizadas por un cuadro de gastroenteritis con diarrea, náuseas, cólicos abdominales, fiebre, hepatitis con anorexia, astenia y vómitos. La ingestión continuada de bajas dosis de toxinas puede producir alteraciones hepáticas crónicas. Por vía dérmica se registran principalmente reacciones alérgicas, irritación ocular, conjuntivitis, dermatitis, obstrucción nasal, etc. y por vía inhalatoria, que sucede ocasionalmente por baños, duchas y deportes acuáticos en aguas contaminadas cuando se generan espumas en la superficie, puede producir asma o bronquitis aguda y síntomas alérgicos como rinitis o conjuntivitis...."

 

 

 

Opinión do científico  Fernando Costas Costas:"...El problema es grave, ya que, como le digo, esa bacteria produce una toxina que a determinadas concentraciones en el agua puede ser muy grave,  destruir el hígado y generar cáncer, si la exposición es prolongada.. No olvidemos el caso de Sao Paulo (Brasil) donde esa toxina mató a cientos de personas… Con los datos en la mano, las directrices de la OMD prohíben el uso de ese agua. No debería tener ningún uso. Si no hay sistema de tratamiento para esas toxinas no debería usarse ni siquiera para el baño...". "...En As Conchas puede ser por un excesivo vertido de purines de cerdo..."

 

 

Que pasou en Galicia no 2022 ?:

 

A eutrofización é moi frecuente en España e por suposto en Galicia, onde nestes momentos, esto está escrito en  setembro de 2022, temos uns cantos encoros eutrofiados, a pesares da choiva que foi o que nos salvou neste caso, entre eles os citados das Conchas (en Portoquintela, e O Corgo, xa non recomendan o baño, aínda que o cartel pon Excelente auga. Xa hai unha marca de cianobacerias tipo 2), Caldas de Reis (sempre o foi), Vilasouto, creo non había aviso de non bañarse este ano,  outro clásico (Lugo), pero en agosto a finais eutrofizouse e gravemente, como xa vimos. Prada (praia de Franceses na Veiga, río Xares), Chandrexa de Queixa (en Cardiego) e outros. Nalgunhas prohíbese o baño, nivel 3, (superior a 100.000 cel/ml en cianobacterias) e noutros aconséllase non bañarse nivel 2 (entre 20.000/100.000. cel/ml) Nivel 1 (menos de 20.000 cel/ml). ) como o Náutico de Castrelo de Miño e en Cardiego non está prohibido o baño. Estes datos son de setembro de 2022.
Os niveis están establecidos polo número de células de cianobaterias por ml.

Inda tuvemos sorte este ano 2022. Algo choveu.

 

Incrible esta noticia da CHMS:

Limítome a poñer esta nota da CHMS. Nota que non entendo...A continuación demostro ó que estou a decir.

 

 

Falan os científicos sobre a eutrofización:

 

Dous científicos falan sobre a Eutrofización en Galicia:

 

Fernando Cobo.

Sobre a eutrofización e os seus peligros vou poñer simplemente dous traballos, é unha entrevista dun científico Fernando Cobo Gradín  que aparte de ser profesor na USC , profesor titular de Zoologia, ecología, genética e antropologia Física, foi moitos anos  director da Estación de Hidrobioloxía "Encoro do Con", con un grupo de Investigación de hidrobiología EHEC, autor de numerosos libros, por certo algúns usados na miña web sobre os ríos galegos. Fernando Cobo para mín e un dos maiores entendidos en ríos de Galicia. Teño o gusto de conocelo e lle deu as grazas  si algún día lee este artigo xa que non fai moito me regalou, con todo cariño, un par de libros. En ríos e todo o relacionado con eles é un experto.

Por suposto que investigou o fenómeno da eutrofización en Caldas de Reis e tamén no Limia, e en Ourense aparte do Limia estuvo poñendo remedio no encoro de Castadón,  con éxito,  e coñece moi ben as súas consecuencias.

Podedes ver unha entrevista que lle fixeron con motivo da eutrofización do río Umia, as súas opinións non deixan dúbidas. É moi interesante xa que tamén fala dos problemas que poden causar os humanos que non son poucos.  Hai moito mentirán neste tema, convén formarse e reivindicar unha vida san onde se vive. ¡Que menos!. Ver a entrevista.

 

 

 

Eduardo Costas

 

O segundo informe que aporto é do catedrático de genética da Facultade de veterinaria da Universidade Complutense de Madrid e especialista,  dende fai 25 anos,  en microalgas e cianobacterias entre outras cousas. Chámase  Eduardo Costas Costas, deu unha conferencia en Ourense sobre estos temas:

Este científico especialista afirma, despois dun estudio do encoro das Conchas en Xinzo de Limia (Ourense) que a toxina que teñen esas augas pode ser mortal e producir cáncer. E que si, que é para alarmarse e hai que poñer solución. Ver a entrevista.

 

 

 

Para rematar: cal é a solución que pode ter a eutrofización:

 

Calquera das solucións que teño vistas pasa por dúas partes:

A primeira  é  depurar e facer que non cheguen augas fecais e de outro tipo de vertidos o encoro, río, lago ou o que sexa.

Búscalas e suprimilas ou aminoralas dalgún xeito.

Unha vez feito este punto, pasar o segundo, soio nese caso. Si este punto non está feito é tirar os cartos, como se está a facer en Baxe, Caldas de Reis ou nas Conchas en Ourense, gastar millóns para nada...

 

A segunda aplicar distintos métodos, seguramente o mellor sexa vaciar o encoro (para elo hai que salvar toda a fauna),  limpar e volver a votar a fauna.

 

 

 

Marten Scheffer

 

 

Ver a aplicación deste método no traballo que hai nesta misma páxina web e onde agradezo a Marten Scheffer  (1958-), holandés,   científico, limnólogo, ecoloxista e  biólogo matemático, profesor no centro de Investigación de Wageningem (Países Bajos) o seu traballo na recuperación de lagos eutrofizados ben por vertidos ou ben por choivas ácidas. Aplicou a teoría dos puntos de inflexións, uns resultados matemáticos, a este tema e con resultados espectaculares, incrible...

Hai outros me´todos, por exemplo o método usado por Fernando Cobos das placas de eucalito, moi ben pensado e experimentado e que deu resultados satisfactorios en algúns encoros como Castadón en Ourense e outros.

 

 

Gene Likens

Outro científico a ter en conta resolvendo este tipo de problemas é o americano Gene Likens, Gene Likens  (1935-), limnólogo e ecoloxista estadounidense, catedrático del Instituto Cary de Estudios del Ecosistema, en Nueva York (EE.UU),  cofundó o estudio do Ecosistema Hubbard Brook en 1963,

¡Gracias Marten e gracias Gene...con científicos como vosoutros podemos ver un pouco de luz nestos temas!.

¡Tamén lle dou as gracias a Fernando e a Eduardo polos vosos traballos!.

Esta historia e outras, están no meu traballo:

Algunos de nuestros científicos.

Charles Keeling, Gene Likens y  Marten Scheffer 

  ¡¡Gracias a todos!!

(S. Lorenzo)  

Ver este link.

---o---

 

Seguimento no 2023 do estado de encoros-Galicia

 

Para rematar o tema vou facer un seguimento anual, toca 2023, de como está a eutrofización de algúns encoros: As Conchas en Ourense, o de Baxe en Caldas de Reis e o de Vilasouto no Incio.

De momento xa está con moitos problemas:

.- O Encoro das Conchas en Ourense, xa a nivel 2 de cianobacterias.. Ver este link do 06/07/2023  (De momento é gratis darse de alta na Región Dixital).

O encoro das Conchas a nivel 2 (recomendado no bañarse) o 06/07/2023.

 

  Volver a Calvos                            Volver a Exaprin Ribadavia.

 

Volver a Calvos: a lóxica da petición de alcantarillado.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ENTREVISTA CON FERNANDO COBO. UN ESPACIALISTA.

Fernando Cobo: "El Umia es un enfermo grave que debería estar sometido bajo cuidados intensivos"

Señala que, aunque no se detecte microcistina LR, puede haber toxinas más peligrosas.

 

Fernando Cobo. // Fot. Gustavo Santos

14.12.2018

Fernando Cobo. // Gustavo Santos

El director de la Estación de Hidrobioloxía de la Universidade de Santiago, Fernando Cobo, es un gran conocedor del río Umia, que cumple más de seis meses desde que se decretase el nivel de alerta de la Xunta por cianobacterias. La conselleira de Medio Ambiente, Ángeles Vázquez, anunciaba en su última visita a Caldas, el 16 de octubre actuaciones sobre el río para buscar una solución a su problemática. Entre ellas, se anunció que se le encargaría a Cobo un estudio independiente que contemple todas las actuaciones posibles para poner fin al problema de la microcistina.

-¿Se han puesto en contacto con usted desde la Xunta para la realización sobre el río Umia?

-Puedo confirmarte que no se ha puesto nadie de la Xunta en contacto conmigo por este tema y que no se nada sobre ninguna propuesta de trabajo en relación con el problema de las cianobacterias en A Baxe.

-Desde el 6 de julio lleva el río Umia en estado de alerta por cianobacterias. ¿Es algo que se podría evitar o hay que resignarse con estos episodios cada verano?

-Se trata de una "floración" de cianobacterias, es decir un fenómeno que se repetirá con una alta probabilidad cada verano en el que se den las condiciones climáticas y ambientales adecuadas.

-Actualmente se están haciendo más controles dentro el protocolo, ¿se podría hacer más actuaciones de mitigamiento de las cianobacterias más allá del aumento de los análisis del agua?

-Los análisis del agua no son actuaciones de mitigación, son de control, y cada vez que se superan unos determinados valores se deben aplicar medidas de protección para evitar daños en la salud o en el medioambiente, además en función de los conteros de células rutinarios cuando se aumenta el nivel de alarma hay que efectuar análisis de presencia y cuantificación de cianotoxinas.

-En 2011 Augas de Galicia puso en marcha en A Baxe un tratamiento experimental con corteza de eucalipto siguiendo la experiencia que dirigió en As Forcadas. ¿Qué resultados ha tenido en Ferrol?

-En Ferrol el estudio fue en fase experimental, en este caso si que se trata de una actuación de mitigación, cuando se aplica de acuerdo con la metodología correcta se disminuye el número de células por unidad de volumen y se reducen los niveles de cianotoxinas. No se trata de un método para hacer desaparecer las cianobacterias sino para reducir la gravedad del bloom. En Ferrol tuvo éxito en condiciones experimentales controladas y también en el embalse de Castadón en Ourense donde lo aplicamos en una acción demostrativa de transferencia de tecnología.

-¿Se podría extrapolar ese resultado al caso de A Baxe?

-Parcialmente. En A Baxe al principio del tratamiento en el año 2012, se redujo el bloom y la presencia de microcistina. Desde entonces desconozco la metodología de aplicación ni los resultados analíticos del seguimiento en el caso de que estos se hicieran.

-¿El tratamiento de A Baxe se hace al margen suya a pesar de la patente?.

-Se le encargó a una empresa sin que la USC, que es la propietaria de la patente, hubiera firmado ningún acuerdo de explotación con ella.

-¿Qué efectos puede tener en humanos y en otros seres vivos el contacto o beber del agua con microcystis?

-Microcystis es la cianobacteria mas abundante en A Baxe, pero no es la única. Todas pueden producir deferentes toxinas aunque la de más fácil detección y análisis en la microcistina LR. Se pueden considerar tres principales vías de exposición a las cianotoxinas: por vía oral principalmente por consumo de agua contaminada con células de cianobacterias tóxicas, con dosis elevadas puede provocar intoxicaciones agudas, caracterizadas por un cuadro de gastroenteritis con diarrea, náuseas, cólicos abdominales, fiebre, hepatitis con anorexia, astenia y vómitos. La ingestión continuada de bajas dosis de toxinas puede producir alteraciones hepáticas crónicas. Por vía dérmica se registran principalmente reacciones alérgicas, irritación ocular, conjuntivitis, dermatitis, obstrucción nasal, etc. y por vía inhalatoria, que sucede ocasionalmente por baños, duchas y deportes acuáticos en aguas contaminadas cuando se generan espumas en la superficie, puede producir asma o bronquitis aguda y síntomas alérgicos como rinitis o conjuntivitis.

-Desde la Xunta inciden en que a pesar de los altos niveles de microcystis, no hay toxina. ¿Puede ser esto posible? En el caso de que no haya toxina, ¿sigue habiendo riesgo?

-Los análisis que nosotros hemos hecho si indican la presencia de toxina. Se desconoce el mecanismo de producción de toxinas de manera que la OMS recomienda que siempre que se de un bloom debe actuarse como si fuese tóxico por un elemental principio de precaución. Aunque los análisis no detecten microcistina LR, hay otras toxinas que no se analizan y que pueden estar presentes, algunas incluso más peligrosas, por ejemplo siempre aparecen varios tipos de microcistinas, hay más de 80 diferentes, pero suele aparecer también nodularina como acompañante en un gran número de casos.

-En varias ocasiones ha dicho que la solución al problema de estas cianobacterias es la demolición del embalse. ¿Habría alguna otra solución?

-Vaciar el embalse entre los meses de mayo y octubre dejando correr el agua libremente mediante una salida en profundidad. Las floraciones se producen en aguas paradas o estancadas en las que el sistema de funcionamiento ecológico es diferente al de un río que fluye.

--¿Cómo definiría la salud del río Umia?

-Es un enfermo grave con múltiples patologías que debería estar sometido a cuidados intensivos.

Volver       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Un científico alerta al Gobierno de que la toxina de As Conchas puede ser mortal.

 

            Eduardo Costas Costas.

 

Copiado deste link de internet: "...Añado a este texto que Eduardo Costas Catedrático de Genética en la Facultad de Veterinaria de la Universidad Complutense de Madrid. Promotor y Director Científico de AlgasGen-Biotecnología, empresa de base tecnológica (EBT) de la Universidad Complutense de Madrid. 15 años de investigación básica en Genética y Ecología de microalgas, especialmente sobre los mecanismos de adaptación rápida de microalgas al cambio global brusco y a ambientes naturales extremos. 20 años de investigación aplicada al desarrollo de mecanismos de alerta y control de cianobacterias y microalgas tóxicas en embalses de abastecimiento y ambientes naturales protegidos. Durante los últimos 5 años ha desarrollado aplicaciones industriales con microalgas (biosensores y bio-remediación)..."

 

Eduardo Costas insiste en que el Ministerio reaccione porque una exposición prolongada destruye el hígado y genera cáncer

ISABEL BUGALLO

 

Fue el pasado 1 de julio cuando un grupo de vecinos, afectados por la contaminación de las aguas del embalse de As Conchas, envió las primeras muestras de agua para que los expertos despejasen la incógnita de lo que allí está ocurriendo y del grado de contaminación por la enorme mancha verdusca. Las analíticas se mandaron los días 1 y 11 de ese mes a Eduardo Costas porque «es un experto en este tipo de cuestiones», dicen los afectados, que seguirán remitiendo muestras de agua al laboratorio hasta septiembre. La respuesta: «No conozco un caso tan extremo». La ministra de Medio Ambiente, Rural y Marino, Rosa Aguilar, tendrá que explicar en el Senado la pasividad de la Confederación Hidrográfica del Miño-Sil, cuyo presidente, Francisco Fernández  Liñares, reconocía ayer que «no hay solución», al tiempo que achacaba que «el año es como es, con pocas lluvias y temperaturas elevadas». Mientras, el pantano se pudre.

 

Tan pronto se detectaron las cianobacterias, los envases con agua se pusieron sobre la mesa de este especialista, que es doctor en Biología, catedrático de Genética en la Facultad de Veterinaria de la Universidad Complutense de Madrid con 25 años de experiencia en microalgas y cianobacterias tóxicas, autor de más de 150 trabajos, investigador principal en más de 60 proyectos y autor de seis patentes. Ayer desveló para ABC qué está ocurriendo y las gravísimas secuelas.

—¿Qué análisis se han realizado?

—Los de identificación y recuento de especies potencialmente tóxicas mediante microscopio invertido y confirmación independiente mediante anticuerpos específicos contra Microcystis aeruginosa . También hice bioensayos de toxicidad con modelo animal (ratón) y bioensayos con modelo celular (hepatocitos humanos) y la detección —cuantificación de la toxina mediante Test inmunológico (ELISA9), Test de inhibición de fosfatasa y analítica convencional (HPLC)—.

—¿Y qué encontraron?

—Hallamos una cianobacteria, se llama Microcystis aeruginosa y produce la toxina denominada Microcystina . A partir de las muestras que nos envió la asociación As Conchas, detectamos que hay una proliferación incontrolada de cianobacterias tóxicas en las aguas, con más de 15.000 colonias por mililitro, lo que hace que no sean aptas para su consumo ni para el baño. No podemos obviar además que estas elevadas concentraciones de cianobacterias están produciendo la hepatotoxina (Microcystina) en cantidades muy elevadas, y si se produce una exposición prolongada a la misma, esto puede provocar serios problemas de salud.

—Hablamos entonces de un problema realmente grave…

—Pues sí. El problema es grave, ya que, como le digo, esa bacteria produce una toxina que a determinadas concentraciones en el agua puede ser muy grave y destruir el hígado. No olvidemos el caso de Sao Paulo (Brasil) donde esa toxina mató a cientos de personas… Con los datos en la mano, las directrices de la OMD prohíben el uso de ese agua. No debería tener ningún uso. Si no hay sistema de tratamiento para esas toxinas no debería usarse ni siquiera para el baño.

—¿Y a qué se debe una problemática como la surgida en este embalse?

—Es un fenómeno natural, pero que aparezca en tanta cantidad significa que ese agua recibe fosfatos y nitratos a nivel más elevado del que podría tolerarse y eso llega desde algún sitio. Lo más probable es que proceda de vertidos ganaderos, agrícolas o incluso detergentes. Podemos considerar normal que haya cianobacterias en determinadas épocas pero más de 15.000 colonias por mililitro no, que son las que se detectaron en los análisis del Laboratorio de Biotecnología y Toxicidad de la Facultad de Veterinaria de la Complutense; eso no es normal. Eso significa que hay contaminación por nutrientes y alguien tendría que controlar eso.

—Dicen los afectados que el Ministerio hace caso omiso al problema…

—Creo que, desafortunadamente, es una constante general que la administración tienda a negar los problemas. Ya ve usted, también al principio decían que no había crisis económica y mire cómo vamos... Es una pena que no intervengan con urgencia y rigurosidad en estos problemas porque, no olvidemos, en Sao Paulo la Administración también decía que no había problema y al final murieron más de 200 personas… Aquí no sucederá nada por el estilo pero estamos hablando de la salud de las personas y ese es un tema muy serio que debe ser tratado como tal.

Por lo que se ve, ellos (el Ministerio de Medio Ambiente) tienen interés en que la cosa más o menos funcione de alguna manera pero los científicos somos objetivos y trabajamos con datos. Informamos de lo que encontramos. Bien es cierto que podemos preferir que no haya toxinas, claro, pero no depende de nosotros el que su presencia adquiera mayor o menor importancia. Somos técnicos y nuestro interés es detectar el problema donde lo haya y sugerir soluciones.

—¿Conoce más casos como éste?, ¿en su experiencia profesional ha encontrado problemas similares?

—Son frecuentes en todo el mundo. Pasa en zonas del sur de España; en Doñana por ser rica en nutrientes debido a la cantidad de aves que defecan, pero que llegue a estos extremos… lo cierto es que no, salvo que se produzca un vertido en exceso. En As Conchas puede ser por un excesivo vertido de purines de cerdo.

—¿Cree que los afectados despiertan demasiada alarma o su preocupación está más que justificada?

—Creo que la gente debe preocuparse y eso es lo que han hecho. Nosotros, como  ciudadanos, estamos acostumbrados a no correr demasiados peligros con el agua y los afectados de alguna manera están exigiéndole a la Administración que les garantice algo a lo que tienen derecho. Tienen toda la razón cuando dicen que verter purines en exceso beneficia a los ganaderos pero que se socializan las pérdidas al contaminar todo lo afectado aguas abajo. Es lógica su indignación y su protesta, pero quizás porque son pocos vecinos los que protestan les hicieron poco caso. Yo lo que le puedo asegurar es que el tema es grave y puede afectar a mucha gente.

—Hablamos de aguas internacionales ya que el río transcurre también por Portugal. ¿Mantienen comunicación con expertos de ese país?

—Los científicos nos conocemos todos y Víctor Vasconcelos es quien ve muestras de este tipo en Portugal. Lo normal es que los portugueses analicen sus aguas. Me han dicho que los alcaldes de las localidades afectadas están tomando cartas en el asunto. Se lo toman en serio y eso dice mucho.

—Si en algún pueblo luso usaran las aguas del río Limia de forma directa, ¿estarían en peligro sanitario?

—Depende del tratamiento del agua. En Europa hay una legislación del agua que se tiene que cumplir pero todo depende del método que utilicen para depurar el agua porque la toxina se puede eliminar, si bien el método es costoso. Es improbable que en pequeños pueblos utilicen esos sistemas de depuración porque como le digo, son caros, pero si los tienen están a salvo. Los que no los usen están expuestos a la toxina y, con ello, a sus efectos perniciosos.

 

Volver 

 

 

 

  Volver a Calvos