O Miño nace no Pedregal de Irimia.

O río Minius (río Sil actual)  nace ao pé de Pena Ortiz en León"

Escribe Secundino Lorenzo

Mapa do río Miño, no que aparece unha parte do río Sil,

 que os romanos chamaban río Minius ou Minion.

Neste mapa si figura o río Miño e o río Sil ao completo.

 

En relación ao artigo "Así se cambió la historia del Miño. El Minius no nacía en Fonmiñá, sino en la Babia leonesa, donde ahora se situa el inicio del Sil", artículo publicado por la Voz de Galicia del día 28 de agosto del 2022, escrito por  Juan Ramón Vidal Romaní, quisera poñer a miña opinión e as  fontes da misma. Este artigo pódese ver neste link desta misma páxina web.

A miña tesis debe quedar clara dende o principio:  o río Miño nace no Pedregal de irimia, e debe chamarse así polo menos ata os Peares. Chamarlle río Minius non é correcto. Outra cousa sería chamarlle río Minius ao río Sil máis o trozo dos Peares a desembocadura e nese caso o río Miño sería un afluente deste. Ou ven chamarlle Sil a todo dende o nacemento ata os Peares e dos Peares o mar. Pero o río Miño seguiría sendo río Miño. Despois de esto está claro para mín que o río Miño nace no Pedregal de Irimia.

1.-Etimoloxicamente a palabra río Miño non ven, según unha chea de historiadores e estudiosos do tema,  da raíz "minius ou miniun", así vexamos algúns deles:

 

Na fotografía aérea dos Peares, sacada da revista Natura do nº 25,  vese perfectamente o río Miño, que baixa pola esquerda da fotografía  e o río Sil que se incorpora pola esquerda do río Miño, no medio da fotografía. Este río, o río Sil,  os romanos dábanlle o nome de Minius e Miniun, que claramente procede do nome  minius,  remítome a palabra Miño do libro de Frutos Fernández Glez, "Nomes do Ribeiro"  do I. Estudios Carballineses, 2007, que dice exactamente "...que é adxectivo que deriva do nome latino de cinabrio (sulfuro de mercurio), un mineral que destaca pola súa cor vermella. O minio da forma neutra do adxectivo, minium, é o nome dun óxido de chumbo que leva ese nome por presentar esa misma cor vermella. A coloración do río, vermella polo atoldado, procedería das actividades mineiras que se realizaban, nesa época romana, sobre todo no contorno do Sil, especialmente na zona das Médulas...".

Sigue decindo Frutos Fernández "...ademais das dificultades que presenta a confusión Miño/Sil e o estraño que resultaría identificar ó río por unha cor que soamente presentaría de forma ocasional, non me cadra que o Miño, a diferencia de outros ríos ibéricos, fose o único que perdese o seu antigo nome...".

Esto é o que penso, o río Miño ou como se chamara, o que nace no Pedregal de Irimia, polo menos ata os Peares tería un nome e seguro que non era Minius, esto é evidente. Non se lle pon a un río un nome distinto despois de 135 km.

Frutos escribe sobre os nomes latinos atribuidos a Ptolomeo, Plinio e Estrabón entre outros. Tamén acude a outros argumentos como as raices indoeuropea de Pokorni *mei de "camiñar, ir" con variantes *mein, *moín, *min que terían o significado de "o curso a corrente" entre outros argumentos; que sin dúbida parecen máis axeitados.

 

      

Pedregal de Irimia onde nace o río Miño. A 2,5 km. de Meira e a 725 m. de altura.

En sentido parecido escribe Anselmo López Carreira no seu libro "O Miño un caudal de historia" , Xerais 2014.. escribe "...o romano Xustino, aló polo século IV, aseguraba ser tanta a abundancia de minio en Galicia, que incluso lle deu nome ao río, referíndose, claro está, ao Miño, aínda que el non chegase a precisalo. Despois, no século VII, Isidoro de Sevilla, no libro XIII das súas Etimoloxías. repite a ocurrencia, dando fe de que, efectivamente, a orixen do nome procede dese pigmento. Nin o un nin o outro viron xamais o río, nin nunca se presenciou tal prodixio cromático..."

López Carreira escribe posteriormente  que "...Julius Pokorny en 1959,  ofrece unha explicación máis coherente, facendo proceder o nome dunha raíz indoeuropea *min, indicativa dun curso de auga...". Tamén propón outras opcións.

Sobre a confusión que tuveron os romanos co río Miño e o río Sil falan moitos máis autores como por exemplo Manuel Dominguez Quiroga nun libro editado pola Deputación de Ourense "Toponimia da provincia de Ourense", escribe tamén sobre a palabra Minius e que hai autores que defenden que os romanos confundiron os dous ríos e chamaron Minius o que hoxe chamamos Sil.

Para rematar poño un video, editado pola Xunta de Galicia, xa fai anos, e asesorado polo catedrático de Lingua e Literatura Grega da USC Juan José Moralejo (1941-2012) e no que resume as hipótesis da toponimia da  palabra Miño:

 

Este video está editado pola Xunta de Galicia.

 

Resumindo neste punto 1 penso que queda probado que:

O río Miño ou como se chamara,  nace no Pedregal de Irimia, e polo menos ata os Peares tería un nome e seguro que non era Minius, esto é evidente. Non se lle pon a un río un nome distinto despois de 135 km.

 

2.- Quen é afluente de quen?.

 

Sabemos que nos Peares o río Miño recibe pola esquerda, vese na fotografía, o gran río Sil, sin dúbida un río con moitísimo máis caudal que o río Miño, como promedio  184 m3 por segundo, mentras  que o río Miño ten un promedio de 102 m3 por segundo. Por outro lado o río Miño leva recorrido uns 135 km. mentras que o río Sil leva 228 km.

Repito esta fotografía xa que é moi ilustrativa.

Na fotografía aérea dos Peares, sacada da revista Natura do nº 25,  vese perfectamente o río Miño, que baixa pola esquerda da fotografía  e o río Sil que se incorpora pola esquerda do río Miño, no medio da fotografía. Este río os romanos dábanlle o nome de Minius e Miniun, que claramente procede do nome  minium e que ten o significado que xa vimos.

Hai para estudar quen é afluente de quen, e para elo usar dous principios e aquí e onde está o problema. Un é o principio de preceptoloxía e outro é o Principio do caudal  dos ríos, e a lonxitude.

Estos principios saqueinos do libro de Santiago Lamas, 2004,  Publicacións do Seminario de Estudos Galegos,  "Galicia borrosa".

En xeral o primeiro que se utiliza é o de perceptoloxía:

Principio de Perceptoloxía: segundo a cal, se dous ríos mesturan as súas augas, considérase río principal aquel que na confluencia forma un ángulo maior co curso que prosegue. O ollo percibe (¿establece?) a continuidade dese río e percibe ó outro como afluente.

No caso de que foran iguais acúdese o segundo principio.


Fotografía onde se ven os ríos actuais o Miño, casi chan (180ª), e o Sil formando un ángulo de máis de 90º.

O ángulo A (aprox. 160º)  é o que forma a liña do río Miño antes da confluencia coa liña que siguen os ríos despois de xuntarse. (Sempre o menor e sin ter en conta signos).

O ángulo B (aprox. 120ª)  é o que forma a liña do río Sil antes da confluencia coa liña que siguen os ríos despois de xuntarse.

A > B

(Evidentemente o ángulo A é maior que o ángulo B)

(O ángulo A casi é de 180º o que da a imaxen de continuidade que é no que se basa o principio de perceptoloxía)

Aplicando este principio o río Sil é claramente un afluente do río Miño.

O río Miño é o principal. Polo tanto o río Sil é afluente do río Miño.

No mundo aplícase este principio e pasan cousas con ríos importantes, por exemplo o río Danubio, e non é o único caso,  ver este texto do libro de Santiago Lamas xa citado:

..."O Inn en Passau é máis amplo, máis caudaloso e máis profundo que o Danubio e leva tamén un percorrido máis longo ás súas costas...¿de modo que o Danubio é afluente do Inn e Johan Strauss compuxo o vals do Inn Azul?...Por fortuna acude na miña axuda precisamente a ciencia, a Perceptoloxía, segundo a cal, se dous ríos mesturan as súas augas, considérase río principal aquel que na confluencia forma un ángulo maior co curso que prosegue. O ollo percibe (¿establece?) a continuidade dese río e percibe ó outro como afluente...

    Iso é precisamente o que ocorre nos Peares cando Miño, Sil e Bubal se encontran.

Fotografía dos Peares.

Nesta fotografía,  do que escribe, está claro quen é o río principal, vemos o río Bubal desembocar no río Miño e abaixo a esquerda o Sil no río Miño, claramente polo principio de Perceptoloxía o Sil é afluente, mal que lle pese a moita xente.

Por si houbese dúbidas:  outra fotografía do río Sil como afluente do río Miño, ó que se percibe é que o río Miño casi segue recto e o río Sil éntralle pola esquerda; vese tamén na cor da auga. A fotografía é do que escribe: Secundino Lorenzo.

O segundo Principio de máis capacidade en caudal e lonxitude: segundo a cal, se dous ríos mesturan as súas augas, considérase río principal aquel que na confluencia leva por término medio máis caudal e ademais é máis longo. Este principio utilízase cando hai problemas co primeiro, que non é o caso.

Aplicando este principio o río Sil é claramente o principal: ten un caudal medio de  184 m3 segundo mentras que o río Miño é de 102 m3 seg.  Ademais o río Sil é máis longo dende o seu nacemento ata os Peares, nada menos que  228 km do Sil frente a 135 do río Miño.

Si fora así o río Sil  sería o principal. Eso implicaría que o río Miño sería o afluente  do río Sil ou río Minius según os romanos. Hoxe en agosto de 2022 non é o caso.

O final quédome co que escribiu o gran D. Ramón Otero Pedrayo, no seu libro "Os ríos galegos" ,que publicou edicións Castrelos no ano 1977, que escribindo sobre a Bacia do Miño, na páxina 23 pón sobre o río Miño:

"...Ao chegar aos Peares, recibe o seu meirande afluente: o Sil, que ven de Castela, e alí remata o que podemos tomar coma curso superior do Miño. A porfía de sí o verdadeiro Miño é o que ven por Lugo ou o Sil, proposta entre outros polo P. Sarmiento, non está resolta dun xeito indubidábele; mais o que leva dende hai memoria de homes o nome de Miño, é o brazo lucense, río enteiramente galego e propio do Macizo, namentras que o Sil ven doutros terreos, tendo que furar as barreiras que se lle opoñen..."

É evidente que se tomou como primer principio o da Preceptoloxía e polo tanto a partir dos Peares o río chámase río Miño.

Dende logo o nome ven moi de atrás, por exemplo xa en 1550 o Licenciado Bartolomé Sagrario de Molina escribiu no seu libro "Descripción del Reyno de Galicia", impreso en Mondoñedo:

Passamos al río/famoso de nombre

que en nuestra Galiza/llamamos el Miño

al qual hasta ahora/llamaremos niño

mas otros que absorbe/le hacen ser hombre

en partes va bravo/que no hay quien no asombre

passa por pueblos/que aquí se dirán

la fuente do nasce/se llama Miñán

que desde Miñán/tomó su renombre

 

Para rematar é xusto escribir,  xa que cito a Molina,  o que escribiu sobre o río Sil, no libro xa citado en 1550, sin dudalo son sinxelos versos:

Digamos del Sil/pues tiene valía

no solo en Galiza/mas aun fuera della

es de riberas/mas fertil y bella

que en muchas partidas/hallar se podría

el Miño con este/tomó compañía

llamándose Miño/aunque era el menor

porque apartados/el Sil es mayor

ansí que es injusta/la tal compañía

 

Molina, insisto,  é un escritor sinxelo e  defensor do río Sil, de feito noutro lugar do libro citado escribe  "...dicen que la causa es porque el Sil es estrangero, y el Miño natural..."

 

De todo esto escribe o gran Antonio Fraguas Fraguas nun artigo publicado no libro "Conferencias sobre el río Miño", xa citado, artigo titulado "O río Miño: realidade, lenda e literatura", texto que podedes ver completo na miña páxina web sobre o río Miño...merece a pena leelo.

 

 

 

Fotografía de M. Moralejo, cantos rodados por debaixo de Selas, no último tramo do río Miño.

Nota: para rematar decir que Juan Ramón Vidal Romani escribe tamén sobre outra gran diferencia, según os seus cálculos que é o río Sil aparte de aportar a auga aporta outra característica moi notable que son os sedimentos que se acumulan nas terrazas fluviais do río Miño, onde aparecen cantos rodados de cuarcita que o parecer soio existen no primeiro tramo do río Sil e non entre o Pedregal de Irimia e os Peares. Por suposto que esta é unha característica importante e eu non lle vou a discutir o que afirma sobre as cuarcitas.  Cantos rodados que aparecen tamén na desembocadura do río Miño na costa ata 60 m. de profundidade, e por suposto tamén na costa entre Camposancos e A Guarda. Cantos rodados dos que dou fé, e poño unha fotografía miña:

Fotografía da "Senda litoral" marabillosa feita entre Camposancos e A Guarda onde tuveron a delicadeza de poñer máis alta a tarima para resguardar estos cantos rodados que viñeron en tempos, seica máis de 100 millóns de anos, río abaixo dende o río Sil ata o Atlántico.

Eso si,  vexo que nun traballo que o profesor Francisco Javier Río Barja presentou  en Ourense no ano 1989 "Biografía del Miño"  e que aparece xunto con outros no libro "Conferencias sobre el río Miño", na páxina 32 escribe ..."El terreno cuaternario es una de las formaciones más extensas de la comarca, dese Meira hasta la confluencia del Támoga por encima de los terrenos paleozoicos. Son formaciones de guijarros cuarzosos, cantos rodados de cuarcita, arenas y limos que dieron lugar a tres terrazas fluviales situadas en los ríos Anllo y Miño. Suelen ser terrenos auríferos y ya Shultz señalaba depósitos de conglomerados diluviales, como los de Moncelos, removidos por los romanos para beneficiarse del oro..." Este texto contradice ao anterior dos cantos rodados do Sil, pero eu non vou entrar no tema, xa que non teño coñecementos nin datos, salvo os utilizados.

 

   Saír á  río Miño                                      Salir al  río Miño