A ruta das cal na Ferrería do Incio
 

A palabra Cal teñoa incorporada o meu Dicionario Fluvial ilustrado dos ríos galegos. Neste dicionario levo de momento 900 + 2 palabras. Todo un traballo de 23 anos e xa recoñecido pola Real Academia galega.

Ver este mensaxe:

 

Neste dicionario teño recollida a palabra Agolada , levada, Cal, etc. Que son sinónimos.

 

Concretamente no término agolada:

Chámase agolada ( auga levada, auga conducida) a un rigueiro ou regueiro, que non é máis que parte da auga dun río que se separa, ben para regar ou ben por exemplo para un muíño. En definitiva é unha corrente de auga encanada..

Tamén se chama  levada. Outros nomes son: agualada, augalevada, agualevada, igualada (aigualada).

------

 

Fotografía sacada no Invernadeiro en Ourense. Outubro de 2012. Nesta fotografía vese unha cala ou cal.  En varios lugares da cal vense unhas pedras que sirven para  tornar a auga, ou sexa son tornadeiras para desviar a auga. Esta cala cóllese na cabeceira do prado por medio dunha levada ou agolada do río Ribeira Pequena.

 
 

No Incio chámanlle Cal e tamén Cala (palabra recollida na tesis "A fala do Incio" de Manuel Glez. Glez) , os conductos que  levan a auga os prados e os muíños, así fálase da Cal de Gandarón ou a Cala de Leiriña, por exemplo.

Cal ven de "canal estreito", que é do que se trata.

Tamén no Incio chaman Calexa o canal  que pasa a auga dun prado a outro.

Así por exemplo ver a Cal de Leiriña na Ferrería do Incio:

 

A fotografía é de Carlos Roda, publicada na Voz de Galicia.

Aquí a cal, Cal de Leiriña, na Ferrería do Incio en Lugo, vai por riba do río asentada en columnas de pedra, é polo tanto un canal aéreo. O conducto está feito con vigas de castaño e por riba pezas de pizarra, ou sexa lousas. Aproveitábanse para levar a auga do río dunha a outra marxen e así poder regar os prados da outra beira, doutro xeito é imposible.

Estamos a falar de pura arquitectura hidráulica, cunha gran importancia dende o punto de vista etnográfico.

 

Cal de Gandarón no río Antigua na Ferrería do Incio, aquí vese a construcción do canal sobre dúas columnas de pedra; falta a parte central que caiu. A fotografía é de Secundino Lorenzo. O río é o río Antiga que este día iba moi pequeno.

O lugar está un pouco abandonado, pero ó que hai permite ver a obra de arquitectura inmensa que tuveron que facer os veciños naquel tempo. Incrible.

Esta non está completa tampouco.

A perfección do que queda está a vista, non era nin é unha obra calquera. A súa importancia etnogáfica está a vista e non creo que coste moito darlle un arranxo a zona.

 

 

Detalle da Cal de Gandarón no río Antigua na Ferrería do Incio, aquí vese a parte de arriba, ou sexa o canal, feito con lousas de pizarra tanto na base como as pedras dos bordes, estas moito más grandes. Está como se ve en mal estado e faltan lousas.. A fotografía é de Secundino Lorenzo.

 

Está fotografía, de Secundino Lorenzo o autor da web ou sexa eu, é da Cal de Gandarón e nela vese como asentaban a pizarra por riba das vigas de castaño. Toda unha obra de inxenería.

 

Vexo, no 2020,  que hai unha ruta para poder ver esta marabilla, ver este mapa:

 

Ruta que parte de A Ferrerría, dende as últimas casas da marxen dereita do río e sigue o río Antiga pola marxen dereita.  Pasando pola Cal da Leiriña e máis arriba pola cal de Gandarón.

A ruta non ten ningún problema, vaise  río arriba pola marxen dereita do río, dende as últimas casas da Ferreria do Incio  e logo volvedes polo mismo sendeiro.

Que conste que tamén podedes ir pola estrada, a beira do río Antiga un poco máis arriba da Ferrería e subir pola parte esquerda.

No mapa vese a Ferrería do Incio, un lugar a visitar, o mismo que a fonte do Balneario do Incio, que está a 1 km.

A visita as Cal  da Leiriña e a Cal de Gandarón están moi preto. Entre ida e volta non chega os dous km.  Pode irse pola estrada que vai paralela o río Antiga, baixando onde se poida despois do pueblo de Ferrería río arriba e ir as dúas Cal.

Por suposto tamén se pode ir polo outro lado.

A ruta ten lugares como esta presa, que ten que ser moi espectacular cando leva auga.

Outra imaxen da presa.

O lugar permite sacar estas fotografías do río Antiga.

 

 

Ver en internet algunhas fotografías.

Ver tamén unha explicación de Carlos Roda, e Fco.  Este link describe con todo detalle a ruta e o que nos vamos atopar.

 

salir.jpg (1925 bytes) Salir a Calvos.