Este é o río Barbaña no paso sobre Ourense.

    Dous feitos motívanme a escribir sobre o Barbaña. O primeio é o vertido, ás veces temporal, de augas residuais da cidade na desembocadura sen pasar a depuradora - quizáis pola súa incapacidade- contaminando así o noso pai Miño. O segundo, o anuncio do presuposto dunha cantidade substanciosa para levar a cabo a limpeza do seu cauce. Son dous feitos antitéticos. Por un lado trátase de descontaminar, e polo outro, establécese unha barreira que atranca a comunicación ecolóxica entre os dous ríos.

Este é o vertido que hai xusto a 100 metros da desembocadura no Miño.

   O río Barbaña foi noutro tempo un contorno que asemellaba a aquela Arcadia dos gregos. Un pequeno paraiso de pastores e pastoras que gardaban os seus gandos nunha e outra orela, no medio dunha paisaxe verdescente e florida, comunicándose as súas coitas e reloucos amorosos en voz alta que amortecía o monótono discorrer das augas, entón transparentes e cristalinas. Tamén era un edén para os pescos. Abundaban peixes, troitas, anguías, escoitábase o croar das ras e frecuentábano aves e mamíferos acuáticos.

O pozo do inferno no Barbaña, preto do polvorín, o río que describe o amigo Antonio Vázquez, unha marabilla.

   Este río é o resultado de tres regatos que descenden polas parroquias de San Xulián de Figueiroá ( dende o alto do Nevoeiro),  Santa Baia de Golpellás e Cantoña. Recibe o nome do que pasa pola aldea de Barbaña ( Golpellás) e rega o val de Rabeda. Preto de Calvos, cal outro Guadiana, desaparece baixo terra, para voltar á superficie ó pouco treito. Descende por Seixalvo, Sevilla, Mariñamansa, Sila, Pozo do Inferno, Vila Valencia, Porto Carreiro, desembocando no Miño un pouco máis abaixo da Ponte Vella. Ten un só afluente regular, o río dos Muiños que nace na Mezquita, pasando por Pontón, A Valenzá, A Carballeira, xuntándose co principal preto do polvorín.

Penso que o mapa pode axudar a comprender o que pón o texto. O río da dereita é o Barbaña. O río da izquerda é o da Mezquita, o que chama Antonio Vázquez o río dos Muiños.

   O paso pola ciudade atravesábano as pontes de Sevilla, Codesal, Pelamios, Pedriña e Lebrona.

   O caudal deste manso río aumenta considerablemente coas choivas do inverno e no verán experimenta unha dura estiaxe. En xullo de 1945 sufriu unha xigantesca crecida debido a unha tromba de auga que caeu no nacemento do dos Muíños, ocasionando graves danos, destrución de casas, pontes, cultivos e morte de animais e de varias persoas que foron arrastradas ata a desembocadura, algunha non apreceu máis.

    Mentras Ourense era unha pequena cidade conservou o seu caracter idílico. Co crecemento da población, perdeu aquela condición e transformouse nun vertedeiro de lixo onde desapareceu toda clase de vida e ó mesmo tempo nun foco de infección con emanación de pestilentes cheirumes. Coa chegada da democracia, vén sendo a súa recuperación un dos temas que expoñen os distintos partidos políticos nos seus programas electorais. Tense feito bastante: Recollida das augas residuais mediante a construcción de colectores, o paseo que vai polas súas beiras desde o Remedios ata o Pabillón Paco Paz, o hoxe fermoso Parque Barbaña, a mellora das augas coa depuradora do Polígono que facilita a presencia de bandos de parrulos silvestres, pitas de auga e dunha que outra troita que xa foi vista por uns ollos cheos de fantasía e peixiños que prateaban no fondo areoso.

Antonio Vázquez é un home que non coñezo, pero sin dúbida é realista. Efectivamente téñense feito cousas e os parrulos salvaxes e as pitas de auga vense no río Barbaña. As troitas e os peixiños débense sin duda a mentes moi optimistas e positivas...máis que avistalos e penso que imaxinan que ven...todo é bon...soñar non costa cartos...e enriquece.

    Débese continuar nesta labor, de xeito que nun futuro próximo o Barbaña poida compararse co Esgueva que atravesa a cidade de Valladolid, exemplo de recuperación ecolóxica. Neste traballo, os ourensáns debemos dar exemplo de civismo, tratando ó río como un lugar virxe, como algo que é noso, con cariño, manténdoo limpo, as depuradoras funcionando a cotío, facer desaparecer tódolos desagues nocivos e mellora-la vida nas súas augas con soltas de crías e unha vixilancia exhaustiva. Este ambiente de amor, de preocupación polo río, vímolo observando en moita xente que pasea polas súas beiras. Cando consigámo-la realización deste ideal, podemos decir que Ourense progresa, que en Ourense hai un verdadeiro progresismo.

Hoxe hai moita xente que pasea a beira deste río. Moita xente que sentimos o que moi ben dí Antonio Vázquez.

Gústame pasear polo río Barbaña. É a miña ciudade. Ourense gústame. Pero no ano 2000 cheira mal. Si Manuel Cabezas arregla este río terá a miña admiración como ourensán, si non o fai será un alcalde máis...

Está claro que non fixo nada. Palabras...

Ver este link.