...PONTE DE CASTRELO
O amplo val de Castrelo
estréitase de súpeto onde agora está encravado o
encoro, e continúa logo un tramo encaixado entre
montes de respecto; é o lugar idóneo para unha
ponte. A que actualmente serve de paso á estrada foi
construída en 1907, en substitución doutra medieval,
arruinada había moito, que no seu día seica tivo
cinco arcos. A nova ponte, coroada no centro a cada
banda por dous grandes metálicos, é esvelta e a súa
silueta, de trazado e técnica avanzada para aquela
data -combinación de pedra e ferro- mellora a
paisaxe. Mais arrastra -ao seu pesar-una cara
sinistra na súa historia.
A súa altura (e daquela
non había outras pontes comparables na contorna) e o
pulo da corrente que lle pasa por debaixo facían
dela o instrumento perfecto para cometer
asasinatos en canto o golpe de Estado de 1936 abriu
a veda.
A comarca do Ribeiro
viña sendo escenario dun activo movemento
agrario (e volvería selo trinta anos despois) e
tamén dunha pertinaz reacción conservadora, que lle
dará logo a Ribadavia triste fama de caverna
do franquismo vilego. O triunfo do golpe dasatou a
persecución impune e covarde contra canto
había de progresista e de demócrata, e o instinto
homicida dos falanxistas ventou de inmediato
as boas condicións da ponte de Castrelo para o
disimulado crime nocturno. As vítimas do "paseo"
eran precipitadas dende o alto, na confianza de que a
corrente arrastraría os corpos e afastaría a vergoña
do delito. Precaución innecesaria, pois era sabido
que para semellante acción castrense de retagarda
non habería máis castigo que a ollada caladamente
acusadora dos familiares e a probable ignominia no
futuro. Daquela a aleivosía era para eles motivo de
ruín vangloria.
As accións de guerra dos
sublevados en Galicia en xullo de 1936 foron case
todas deste estilo. Nin a Ponte de Castrelo nin
Ribadavia teñen especial demérito. Por todas as
partes se perpetraron actos semellantes e por todas
callou axiña o veleno do franquismo, incrustado
fondamente na xeneralidade da sociedade galega. Mais
agora estamos a falar do Miño, e o escenario da
noite, a ponte e a corrente forte e negra do río
dibuxan un marco especialmente tenebroso.
En Galicia non houbo guerra
civil. Houbo aquel fatídico verán do 36 un golpe de
estado de inusitada violencia e crueldade respondida
con valentía heroica e mártir (Dolores Ibarruri dixit). Na Coruña foi ipso facto asasinado
o xeneral Caridad Pita, comandante da praza e fiel ao
seu xuramento de fidelidade á Constitución da
República; deseguido procederon contra a súa muller,
embarazada, tamén asasinada (non parece conveniente
recrearse nos detalles do seu calvario). En Vigo o
capitán traidor e perxuro ordenou atacar á baioneta
e disparar indiscriminadamente contra a población
inerme concentrada na Porta do Sol. No Ferrol os
mariñeiros leais, atrapados nos barcos que
pretendían salvar para a República, foron
neutralizados e reducidos desde terra, e a
continuación masacrados. Por todas partes
houbo conatos de resistencia popular, esmagada
con saña inaudita. Os combates que duraron
varios días se produciron en Lavadores (Vigo)
e Tui non abondan para falar de guerra. Sobre o día
20 ou 21 de xullo toda Galicia ficaba baixo as
gadoupas do fascismo. Nos meses e anos seguntes
desenvolveuse unha sinxela captura e execución
dos desconformes.
Cantos foron asasinados
(fusilados polos militares tras esa caricatura
de xuízo que eran os consellos de guerra sumarísimos
incoados por "rebelión militar" ou vítimas das
bandas integradas por gardas civís e
falanxistas) non é cuestión definitivamente
resolta. X.R. Barreiro adianta a cifra aproximada de
cinco mil, cantidade enorme, resultado do
sistemático plan de homicidio a gran escala,
causante do perdurable terror que caracterizou o
franquismo, con efectos tan profundos e duradeiros
que ata hoxe nos salpican.
Unha lenda corrente
polo Ourense da miña xuventude (non sei se
estritamente urbana ou tamén rural) conta o
retorno dun home, decenios despois do golpe (xa na
década dos sesenta), que se presenta en certo
bar da cidade, sito na zona do Posío, rexentado por
un executor do 36. Limitouse a zorregarlle un
golpe e a mostrarlle os tocos dos dedos amputados
nas súas mans; chimpárano da Ponte de Castrelo, mais
el agarrárase ao bordo e o criminal machucáralle as
mans para o soltar; caera ao río, pero sobrevivira.
Fuxira, botou anos fóra e agora volvera, para esa
mínima vinganza.
A inmensa
maioría dos que participaron naquel espantoso crime
(de fonda repercusión individual e colectiva) non
padeceron vinganza ningunha. Salvounos a longa
ditadura, o pacto da Transición e o posfranquismo
borbónico. Só os xulga a historia. A eles non lles
preocupa nada...
Ata aquí o texto copiado do
libro citado.
---------------------------
A Ponte de Castrelo vista dende a Ponte
Nova que fixeron. Foto Secundino L.
O texto está copiado
directamente do libro O Miño
UN CAUDAL DE HISTORIA.
Conta un anaquiño de
historia desta ponte sobre o río Miño.
Non pedín autorización,
o autor, para facer esta copia, polo que si
considera que incumplo a lei, non ten máis que
mandarme un email
e será retirado ou rectificado.
Tanto a historia, como o
libro en xeral, gústanme e por eso considero
que deben formar parte desta amplia ficha sobre o
río Miño, o Pai Miño.
Volver
á río Miño
Volver.